δικαίωμα στο όνειρο

από το ομότιτλο του Λάκη Παπαδόπουλου. Αυτό είναι το διακύβευμα, κατ' εμέ πάντα, των ημερών: αν έχουμε δικαίωμα στο όνειρο. Σε μία κατάσταση φρικαλέα με την κυριολεκτική σημασία του όρου, σε μία κατάσταση όπου κανιβαλίζονται τα ιερά και τα όσια του μυστηρίου της ζωής και κυρίως του θανάτου και γίνονται πρωτοσέλιδα και ιστορίες τηλεοπτικές με συγκινητική υπόκρουση, ενώ τριγύρω αχούν τα τύμπανα του πλέον παράλογου πλην όχι ακήρυκτου πολέμου, δε μπορώ, δεν αντέχω να ζουζουνίζω για τις ταξιδιωτικές μου περιπέτειες και μόνον, παρόλο που, προς το παρόν, δεν πτοούμαι.

Και αυτό επιθυμώ και δι' υμάς. Όταν έγραψα να μαζευτούμε πριν καναδυό μήνες, δεν είχα κατά νου το οικονομικό. Δε με απασχόλησε και δε θα με απασχολήσει ποτέ τι χαλάει ο καθένας και τι δε χαλάει, μαγκιά του, αρκεί να είναι δικά του...Εννοούσα να συμμαζέψουμε τα μυαλά μας και κυρίως την ψυχή μας που αναλώθηκε χρόνια τώρα, γενιές τώρα στο κυνήγι του ανώφελου. Διαφήμιση εταιρείας του συρμού, που μέσα στο λαϊκισμό των διαφημιστικών της μηνυμάτων πιάνει πάντοτε με τρόπο καίριο την ουσία της εκάστοτε κατάστασης του Έλληνα, καταλήγει ότι "μπορώ να ονειρευτώ πως είμαι πλούσιος", ότι δηλ. ακόμη και τώρα που έπεσαν οι μάσκες, και ο αυτοκράτορας αποκαλύφθηκε όχι απλώς γυμνός αλλά τουρτουρίζων και μόνος, ω τόσο μόνος, και τόσο χλευασθείς, το ζητούμενο είναι η ψευδεπίφαση του πλούτου, του υλικού πλούτου που ορίζεται με την πληθώρα άχρηστων ως επί το πλείστον αντικειμένων.

Ότι θα έφταναν οι καταναλωτικές κοινωνίες του 20ου αιώνα σε αδιέξοδο κάποια στιγμή κατά τον 21ο ήταν σαφές και αναντίρρητο, ότι θα ερχόταν τόσο γρήγορα και τόσο ξαφνικά το σκάσιμο της σαπουνόφουσκας, δε θα το πίστευε κανείς, εκτός από τους συνωμοσιολόγους, τις εποχές της τεχνητής τελικά ευμάρειας. Επιμένω, ωστόσο, ότι υπάρχει και η θετική όψη, αλλά είναι αυτή κατά την οποία θα αναδειχθεί η ατομική ευθύνη και η ατομική υπευθυνότητα, έννοιες θαμμένες βαθιά και θυσιασμένες στο βωμό των ατομικών δικαιωμάτων. Ενεργός πολίτης σημαίνει ευθύνη, ανάληψη ευθύνης, είτε για την πράξη, είτε για την ανοχή της, κι ενώ δεν είναι έννοιες ταυτόσημες το έγκλημα και η ανοχή, όμως κάπως κάπου φταίξαμε όλοι για να φτάσουμε ως εδώ.

Τις μικρές καθημερινές προδοσίες του ας αναλογιστεί ο καθένας, τις μικρές σε ανύποπτο χρόνο νοθείες του (και ήγγικε η ώρα που δόθηκε με τρόπο πικρό η απάντηση στο ηδύ ερώτημα "αλλά τι νόημα έχει τ' όνειρο χωρίς μικρές νοθείες;"), τις μικρές απανθρωπιές του, τους μικρούς καθημερινούς φασισμούς του, τις μικρές απάτες του. Κι ας τα αποτιμήσει μαζί με τις μεγάλες στιγμές του και με όρους σίγουρα όχι υλικούς.

Ναι, μπορείς κι εσύ κι εσύ κι εσύ να ονειρευτείς, αλλά όχι πως είσαι πλούσιος. Επιστροφή. Στο συναίσθημα που τσαλαπατήθηκε, εξαγοράστηκε, λεηλατήθηκε και έγινε αντικείμενο χλεύης. Σήμανε το τέλος της αγέλης - τα σπαράγματά της που απομένουν, απομένει να αποβληθούν. Οι αντιδράσεις στον εφιάλτη τον προχθεσινό ήταν σχεδόν αμιγώς υγιείς με λίγες παραφυάδες αρρώστιας, που δε μπορούν να επικρατήσουν, ήρθε η ώρα να σωπάσουν. Το τέλος της αγέλης δε σημαίνει την αρχή της μοναξιάς, σημαίνει την αρχή της ομάδας.

Ναι, υπάρχουμε αθεράπευτα ρομαντικοί, γιατί έτσι μας υπαγορεύει η φύση, η παιδεία και η καταγωγή μας και κυρίως το είδος μας. Θα συνεχίσουμε να ταξιδεύουμε κι αν αρμενίζουμε τώρα σε στραβό γιαλό, κι αν καταποντιστούμε ακόμα, τουλάχιστον θα ξέρουμε ότι πράξαμε ό,τι έδει.

Σας χαιρετώ με την εξής εικόνα: την ώρα της πορείας, 2 μ.μ., μπροστά στον Άγνωστο, περνούσαν οι εύζωνες, μπροστά ο μικρός αδελφός, και οι μανάδες της πορείας σκέφτηκαν τις μανούλες όχι των συμβόλων, αλλά των παιδιών που τους έμελλε να ενσαρκώσουν το σύμβολο της πατρίδας της την πιο άχαρη ώρα της. "Σιγά, η πατρίδα κοιμάται", έγραψα στο fbook, ανασκευάζω: θα ήθελα να μην κοιμάται, αλλά να ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα να τραβά. Εκείνη τη δόξα που δε συνδυάζεται με αλαζονεία τύπου "εμείς χτίζαμε Παρθενώνες", αλλά περπατά μονάχη και "μελετά τα λαμπρά παληκάρια". Ναι, γράφουμε ιστορία. Το πως θα μας γράψει η Ιστορία επαφίεται σε μας. Και ονειρεύομαι τη μέρα που θα ξαναπώ στους "ξένους" πως είμαι Ελληνίδα και δε θα με λυπηθούν.

Διαβάζω Κορνήλιο Καστοριάδη, γιατί πολύ τον αγάπησα, γιατί πολύ αγάπησε την ιδέα της ελληνικότητας και της δημοκρατίας στην ουσίας της, διαβάζω συγκεκριμένα την Άνοδο της Ασημαντότητας, διαβάστε την, αν πέσει στο χέρι σας, διατίθεται δωρεάν στην αγγλική έκδοση στο διαδίκτυο, απαντά σε πολλά κι ας μην τον ρώτησαν. Και θέτει το καίριο ερώτημα για το ρόλο της φιλοσοφίας σήμερα: να συνδέσει τα σπασμένα κομμάτια, to make sense σε έναν κόσμο κατακερματισμένο, τον επαναπροσδιορισμό του Όλου πέρα από ατομικές σκοπιμότητες, να καταλάβουμε επιτέλους ότι όλοι μαζί οφείλουμε και όλοι μαζί μπορούμε, ότι η επανάσταση ξεκινά εντός μας, η παιδεία επίσης. Αναρωτήθηκα πολύ αυτές τις μέρες για το ρόλο και την ευθύνη μου ως εκπαιδευτικού και κατέληξα ότι η μέγιστη ευθύνη είναι η τοποθέτηση εξ ου και τοποθετούμαι, καταλήγοντας στο Σεφέρη, όπως πλείστες όσες στιγμές στη ζωή μου: "ποιος πάει για το καλύτερο, ο θεός το ξέρει" και μαζί "λίγο ακόμα, να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα".

Ακούω Δικαίωμα στο Όνειρο και ονειρεύομαι τη μέρα που θα ξυπνήσω κι όλα αυτά θα είναι ένα κακό όνειρο και οι θυσιασμένοι δε θα έχουν θυσιαστεί αδίκως.